Zarządzanie przez cele (ang. Management by Objectives, MBO) to podejście do zarządzania, które skupia się na ustalaniu celów i osiąganiu ich poprzez określenie wyników oczekiwanych od pracowników i menedżerów.
W ramach MBO, cele są określane na różnych poziomach organizacji, a następnie są komunikowane pracownikom. Każdy pracownik ma określone cele, które są zgodne z celami organizacji. Cele te powinny być mierzalne i osiągalne, aby pracownik mógł je zrealizować.
MBO polega na regularnym monitorowaniu postępów w osiąganiu celów oraz na dokonywaniu korekt w razie potrzeby. Wspierane jest to przez regularne spotkania, podczas których pracownik i menedżer omawiają postępy w realizacji celów oraz identyfikują problemy i wyzwania, które mogą wpłynąć na ich osiągnięcie.
Zarządzanie przez cele ma wiele zalet. Przede wszystkim pomaga wyrównać cele pracowników z celami organizacji, co zwiększa ich motywację do pracy. Ponadto, umożliwia lepsze monitorowanie postępów w realizacji celów i pozwala szybciej reagować na problemy. Wreszcie, MBO pomaga ustanowić jasne cele i wytyczyć konkretne cele, co ułatwia podejmowanie decyzji i planowanie działań.
Zarządzanie przez cele — podstawowe elementy systemu
Podstawowe elementy systemu zarządzania przez cele (MBO) to:
- Określenie celów: Pierwszym etapem MBO jest określenie celów organizacji na różnych poziomach, od ogólnych celów strategicznych po cele operacyjne. Cele te powinny być mierzalne, osiągalne i realistyczne.
- Wybór kluczowych wyników: Po ustaleniu celów organizacji, kluczowe wyniki dla każdego stanowiska są wybierane jako mierniki postępu w kierunku osiągnięcia celów. Te kluczowe wyniki powinny być mierzalne, osiągalne i realistyczne dla każdego pracownika.
- Komunikacja celów i kluczowych wyników: Kiedy cele organizacji i kluczowe wyniki są określone, pracownicy i menedżerowie są informowani o tym, co jest oczekiwane od nich w ramach MBO. To pomaga w porozumieniu się z pracownikami i w budowaniu zgodności między oczekiwaniami organizacji a oczekiwaniami pracowników.
- Monitorowanie postępów: System MBO wymaga monitorowania postępów w realizacji celów i kluczowych wyników. To może być realizowane za pomocą raportów, spotkań, rozmów indywidualnych, a także innych metod, które umożliwiają pracownikom i menedżerom śledzenie ich postępów.
- Analiza wyników: W celu zachowania celności i poprawy skuteczności, wyniki muszą być regularnie analizowane i oceniane. W ramach tego etapu, oceniane są osiągnięte wyniki w kontekście założonych celów i planowane są działania naprawcze, w razie potrzeby.
- Podsumowanie i raportowanie: System MBO wymaga również podsumowania i raportowania wyników. Wspiera to zarówno proces decyzyjny, jak i ciągłe doskonalenie systemu MBO.
Wszystkie te elementy razem składają się na całościowy system zarządzania przez cele, który pozwala organizacji na skuteczne osiąganie swoich celów oraz na utrzymanie skutecznej komunikacji między pracownikami i menedżerami.
Dlaczego warto stosować zarządzanie przez cele?
Stosowanie zarządzania przez cele (MBO) może przynieść wiele korzyści dla organizacji. Oto kilka z nich:
- Wyższa motywacja pracowników: Kiedy pracownicy są zaangażowani w proces ustalania celów i otrzymują jasne wytyczne dotyczące tego, co od nich się oczekuje, są bardziej motywowani do pracy. Mają również większe poczucie wpływu na swoją pracę i większe zadowolenie z osiągnięcia celów.
- Skuteczniejsze wykorzystanie zasobów: Dzięki MBO, organizacja ma jasne cele i kluczowe wyniki dla każdego pracownika. To umożliwia lepsze wykorzystanie zasobów organizacji, w tym ludzkich, finansowych i materialnych, w celu osiągnięcia określonych celów.
- Lepsza komunikacja: MBO wymaga regularnej komunikacji między pracownikami i menedżerami, co prowadzi do lepszego porozumienia się i większej klarowności dotyczącej celów organizacji. To pomaga uniknąć nieporozumień i błędów wynikających z braku komunikacji.
- Skuteczniejsze zarządzanie zmianami: MBO pomaga organizacji w lepszym zarządzaniu zmianami. Kiedy organizacja ustanawia nowe cele i kluczowe wyniki, może to prowadzić do zmian w procesach, strukturach i procedurach. MBO zapewnia odpowiednią ramę do komunikowania tych zmian i pomaga pracownikom i menedżerom w dostosowaniu się do nich.
- Skuteczniejsze podejmowanie decyzji: MBO umożliwia organizacji skuteczniejsze podejmowanie decyzji, ponieważ cele i kluczowe wyniki są jasno określone. To umożliwia lepsze rozumienie priorytetów organizacji oraz podejmowanie decyzji zgodnie z celami organizacji.
Podsumowując, stosowanie zarządzania przez cele może przynieść wiele korzyści dla organizacji. Dzięki MBO organizacja ma jasno określone cele i kluczowe wyniki, co umożliwia skuteczniejsze wykorzystanie zasobów, lepszą komunikację, skuteczniejsze zarządzanie zmianami oraz skuteczniejsze podejmowanie decyzji.
Wśród metodologii zarządzania przez cele, oprócz MBO, istnieje wiele innych, takich jak:
- OKR (Objectives and Key Results) – jest to metoda, która opiera się na ustalaniu celów i kluczowych wyników, które są mierzalne i skoncentrowane na rezultatach. Celem OKR jest wyznaczenie celów, które są ambitne, ale jednocześnie osiągalne. Kluczowe wyniki są wykorzystywane do śledzenia postępów w kierunku osiągnięcia celów.
- BSC (Balanced Scorecard) – jest to metoda, która pomaga organizacjom w monitorowaniu postępów w realizacji celów, wykorzystując zrównoważony system wskaźników. BSC składa się z czterech perspektyw: finansowej, procesowej, klienta oraz uczenia się i rozwoju. Każda perspektywa ma swoje kluczowe wskaźniki, które są wykorzystywane do monitorowania postępów.
- SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound) – jest to podejście, które opiera się na ustalaniu celów, które są konkretne, mierzalne, osiągalne, istotne i ograniczone czasowo. SMART pomaga w wyznaczaniu celów, które są łatwiejsze do osiągnięcia i mierzenia.
- 4DX (The 4 Disciplines of Execution) – jest to podejście, które skupia się na wyznaczaniu celów strategicznych, a następnie na określeniu konkretnych działań, które należy podjąć, aby je osiągnąć. 4DX opiera się na czterech dyscyplinach: wyznaczeniu celów, ustaleniu mierników postępu, identyfikacji działań i regularnym monitorowaniu postępów.
- Lean Startup – jest to podejście do zarządzania, które skupia się na szybkim testowaniu pomysłów i iteracyjnym wprowadzaniu zmian. W Lean Startup, cele są wyznaczane na podstawie testów i mierzenia, a nie na podstawie długoterminowych planów. Celem jest szybkie wprowadzenie produktów i usług na rynek i ciągła poprawa ich jakości.
Te metodologie są tylko niektórymi z wielu podejść do zarządzania przez cele. Każda z tych metod ma swoje wady i zalety i może być dostosowana do różnych rodzajów organizacji i sytuacji.
